Nieuwe programmatienorm moet lerarentekort temperen

Minister van Onderwijs Ben Weyts verstrengt de norm om nieuwe richtingen op te starten in het secundair. Vandaag kan een school al voor één leerling een nieuwe richting opstarten. Dat leidt op heel wat plaatsen tot kleine klasgroepen – een situatie die het lerarentekort aanzwengelt. Door de norm nu te verhogen komt er voor het eerst een echte rem op de versplintering van mensen en middelen in ons onderwijs. Maar het nieuwe systeem beschermt scholen ook tegen zichzelf. Scholen voelen zich soms verplicht om zoveel mogelijk richtingen aan te bieden, met alle gevolgen van dien. “In onderwijs organiseren we soms onze eigen miserie en dragen we soms zelf bij tot het lerarentekort”, zegt Weyts. “We zetten nu een echte filter op de aangroei van nieuwe studierichtingen. Dit is een stap naar een rationeler onderwijsaanbod in Vlaanderen, met minder versplintering van mensen en middelen.” 

Scholen bieden vaak veel verschillende studierichtingen aan en elk jaar komen er honderden bij. Dat heeft deels te maken met concurrentiestrijd tussen scholen: soms wil een school starten met een nieuwe studierichting alleen maar omdat een school in de buurt die richting ook aanbiedt. De voorbije jaren kwamen er zo jaarlijks meer dan 1.500 (!) aanvragen voor een nieuwe richting. Een adviesorgaan zoals onder meer de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR) kan onmogelijk een diepgaand inhoudelijk onderzoek doen naar al die aanvragen. Zo is het niet altijd duidelijk of er binnen de betrokken school wel genoeg leerlingen zijn om een nieuwe studierichting echt te verantwoorden: één leerling volstaat vandaag al. Enerzijds creëert deze situatie veel planlast voor directies, die bij elke nieuwe aanvraag wel een heel dossier moeten opmaken. Anderzijds leidt deze situatie ook tot een grote versplintering van mensen en middelen. Er komen op heel wat plaatsen kleine klasjes bij, waar telkens leerkrachten ingezet moeten worden. Dit is één van de vele factoren die bijdragen tot het lerarentekort. 

Minstens vijf leerlingen binnen twee schooljaren

Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts vervijfvoudigt nu de zogenaamde ‘programmatienorm’ voor nieuwe studierichtingen in het secundair. Concreet zullen nieuwe studierichtingen vanaf volgend schooljaar (2024-2025) enkel nog mogen bestaan als ze binnen twee schooljaren minstens vijf leerlingen tellen. Alleen scholen met richtingen die leiden tot een knelpuntberoep (vooral in het technisch en beroepsonderwijs) krijgen drie schooljaren om de norm te halen. 

Serieuze administratieve vereenvoudiging

Het nieuwe systeem is ook goed voor de scholen zelf: zij zien veel nutteloze planlast wegvallen. Concreet moeten scholen vanaf volgend schooljaar geen heel dossier meer opmaken en een tijdrovende aanvraagprocedure doorlopen: voortaan volstaat een eenvoudige melding. In de plaats van al die planlast is er nu immers de nieuwe programmatienorm. Als een nieuwe studierichting binnen de twee schooljaren niet minstens vijf leerlingen telt, dan verdwijnt die richting weer. “Een serieuze administratieve vereenvoudiging voor de scholen, maar we leggen de lat wel hoger dan vroeger”, zegt Weyts. Het systeem met de programmatienorm is bovendien zo helder dat scholen meer duidelijkheid én meer rechtszekerheid krijgen. 

Strijd op vele fronten

“Er komt voor het eerst een echte drempel voor nieuwe studierichtingen en extra klasjes”, besluit Weyts. “Het oude systeem heeft nooit goed gewerkt. Dit past natuurlijk in onze strijd tegen het lerarentekort. Er is niet één oorzaak van het lerarentekort en dus voeren we de strijd op vele fronten tegelijk.”